به گزارش سراج24،بازار فیلم‌ها در جشنواره های بین المللی، محل ملاقات کاری مهمی برای خریداران و فروشندگان جهانی است. نخستین بازار بین المللی فیلم ایران (IFM) در فوریه سال 1998 (بهمن ماه 1376)همزمان با جشنواره بین المللی فیلم فجر آغاز به کار کرد.
بهمن ماه سال 82، در هفتمین دوره بازار، برای نخستین بار از شرکت های بین المللی جهت توزیع محصولاتشان در بازار دعوت به عمل آمد. به این ترتیب، به تدریج بازار بین المللی فیلم ایران به محلی تاثیرگذار برای عرضه فیلم ها و برنامه های تلویزیونی که در منطقه تولید شده بودند، بدل شد.
از سال 2015 با تصمیم مدیران جدید سینمایی، جشنواره بین الملی و بازار فیلم فجر، جدا از بخش ملی، به شکلی مستقل برگزار می‌شود. در تمام سالهای برگزاری بازار فیلم، امیر اسفندیاری مدیر بخش بین الملل بنیاد سینمایی فارابی از افراد موثر و البته ماندگار در بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر بود. سال گذشته با تصمیم حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی، آرش امینی به عنوان مدیر بخش بین المللی جشنواره فیلم فجر انتخاب شد و این اولین سالی بود که امیر اسفندیاری از همراهی بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر فاصله گرفت. امینی در مدیریت هجدهمین بازار فیلم تصمیم گرفته بود که غرفه‌ها را فقط در اختیار پخش کنندگان ایرانی قرار دهد و به قول خودش میهمانان تکراری سالهای قبل را دعوت نکرد.
امینی سال گذشته با اشاره به محدودیت فروش در بازار فیلم تهران گفت: در این دوره از جشنواره بنا را بر این گذاشتیم که بازار فیلم تهران مختص ارائه و فروش فیلمهای ایرانی باشد. در بازار فیلم تهران کمپانی هایی دعوت شدند که در سابقه کاری و علاقه مندیشان، ساخت فیلمهای آسیایی و فیلمهای ایرانی دیده شده بود.
او در توجیه این تصمیمش می‌گفت: اینکه ما هزینه کنیم و یک کمپانی آلمانی فیلمهایش را به یک کمپانی مالزیایی بفروشد، سود خاصی عاید جشنواره فیلم فجر نخواهد شد.
البته همیشه نقدهای جدی نسبت به شیوه برگزاری بازار فیلم ایران وجود دارد. خلوتی بازار فیلم امسال گواهی بر این است که برای مدیریت این بخش مهم از صنعت سینمای ایران نگاه جدی وجود ندارد.
با امیر اسفندیاری معاون امور بین‌الملل سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر مصاحبه ای کوتاه داشتیم تا شرایط بازار فیلم امسال را بررسی کنیم. مدیر بخش بین الملل بنیاد سینمایی فارابی در بخشی از این گفت وگو به تولیدات مشترک سازمان سینمایی اشاره کرده است.
بازار فیلم امسال متفاوت از سال قبل است/بازگشت به بازار فیلم بی رقیب در منطقه
*جشنواره جهانی فیلم فجر امسال برخلاف سالهای گذشته غیر از اینکه شکل مستقلی پیدا کرده، گویا رنگ حرفه ای تری به خود گرفته و شکیل‌تر برگزار می‌شود. به نظر می‌رسد چنین وضعیتی، شرایط بازار فیلم را بهتر کرده است.
امیر اسفندیاری : رویکرد ما در بازار فیلم امسال متفاوت از سال قبل است؛ بازگشت به بازار فیلمی که با گذشت سالها جای خود را در منطقه باز کرده بود و هیچ رقیبی نداشت. آن چیزی که باعث می‌شود یک جشنواره جهانی دوام پیدا کند، اتفاقاتی محتوایی است که در بازار فیلمش می‌افتد. سال گذشته تعدادی غرفه ایرانی برای عرضه فیلم‌ها در نظر گرفته شده بود مثل همان سالهای شروع به کار (سال 76) که 5، 6 غرفه پخش کننده ایرانی بودند و از تعدادی خریداران خارجی دعوت می‌شد تا بیایند فیلم‌ها را ببینند و برای عرضه سینمای تجاری کمک کنند. اما از سال 82، بنا به یک تصمیم جمعی بنا بر این شد که بازار بین‌الملل فیلم شکل بگیرد و تبدیل به بازار مهم منطقه‌ای شود. چنین تصمیمی به خاطر این بود که سینمای ایران از ظرفیت خود استفاده کند و فیلم‌هایی از سراسر دنیا جذب کند که از جنس خود سینمای ایران هستند؛ فیلم‌هایی که برای خانواده‌ها ساخته شده اند و متفاوت از فیلم‌هایی است که در سایر بازارهای فیلم عرضه می‌شود.
امسال هم بنابر تصمیمی که با آقای میرکریمی گرفتیم، حد وسط را برای عرضه فیلم‌ها در نظر گرفتیم.در انتخاب فیلمهای حاضر در بازار فیلم بیشتر نگاه کیفی را لحاظ کردیم و غرفههای پخش کننده خارجی را محدود به کسانی کردیم که قبلا رکورد خوبی در بازار فیلم داشتند و معاملات خوبی انجام داده بودند. در بازار فیلم امسال در عین اینکه پخش کننده خارجی حضور دارد، تمرکز ویژه‌ای هم برای عرضه فیلمهای ایرانی در آن است. همچنین پخش کننده‌های ایرانی که فیلمهای ایرانی را در خارج از کشور پخش می‌کنند از ماه‌ها قبل از آنها خواستیم که اسامی اشخاص و کمپانی هایی که از آنها فیلم ایران خریدند را به ما بدهند و از همه آنها دعوت کردیم که در نوزدهمین دوره بازار فیلم حضور داشته باشند. اگرچه ممکن است بعضی از آنها به دلیل مهیا شدن برای حضور در بازار فیلم کن نتوانسته باشند بیایند ولی بخش زیادی از آنها آمدند.
* چه تعداد پخش کننده و میهمان خارجی در بازار فیلم حضور دارند؟
اسفندیاری: در بازار امسال 4 گروه شرکت‌کننده داریم. یک گروه فروشندگان هستند (34 شرکت فروشنده با حدود 50 نفر) که فقط 20 غرفه به آنها تعلق گرفته است. 28 شرکت خریدار به تعداد حدود 32 نفر، یک گروه دیگر نمایندگان جشنواره‌های خارجی که حدود 60 نفر از 60 جشنواره مختلف دنیا هستند. همچنین غرفه‌داران ایرانی هستند که در این بخش حدود 27 شرکت ایرانی با میانگین حدود 100 نفر حضور دارند که فقط 22 غرفه به آنها تعلق گرفته است.
* سال گذشته با نگاهی انتقادی به رویه پیشین بازار فیلم، می‌گفتند که بازار فیلم فجر باید در اختیار پخش کنندگان ایرانی قرار گیرد. گویا امسال دوباره به همان روال قبلی برگشته است و شما می‌گویید که بازار فیلم فجر بین المللی شده است.
اسفندیاری: ما بازار بین‌المللی داشتیم که جایگاه منطقه‌ای خودش را پیدا کرده بود و امسال همان بازار را در سطحی متفاوت ادامه می‌دهیم.
*همان موقع در توجیه عدم حضور پخش‌کنند‌ه های خارجی گفته می‌شد که در کشوری که امکان اکران فیلم خارجی ندارد، چرا باید در بازار فیلمش کمپانی خارجی برای عرضه فیلم بیاید.
اسفندیاری: ما در ایران تلویزیون و همچنین تعداد زیادی پخش کننده فیلمهای ویدئویی داریم که از خریداران فیلم خارجی هستند. ضمن اینکه وقتی بازار فیلمی در یک کشور شکل می‌گیرد، در حقیقت یک اتفاق فرهنگی- تجاری بین کشورهای منطقه شکل گرفته است.
* با این تفاسیر جشنواره فیلم فجر یک هزینه ای را متقبل می‌شود تا در بازار فیلمش یک کمپانی آلمانی فیلمهایش را به یک کمپانی مالزیایی بفروشد و نهایتا سود خاصی هم عاید سینمای ما نمی‌شود.
اسفندیاری: ما هزینه نمی‌کنیم. کمپانی پخش کننده فیلم باید خودش هزینه‌هایش را پرداخت کند و حضور در بازارفیلم هم اینقدر به نفعشان است که بخواهند برایش هزینه‌کنند.
در سال های قبل، رقمی حدود 2 تا 3 میلیون دلار در بازار فیلم ایران رد و بدل می‌شد
*: خوب این چنین مکانیزمی، آورده اقتصادی برای سینمای ایران هم دارد؟
اسفندیاری: این کار هم آورده فرهنگی دارد و همچنین آورده اقتصادی برای سینمای ایران دارد. نمی‌توان آمار دقیقی از رقم فروش و معاملات بازار فیلم ارائه کرد ولی براساس تخمینی که زدیم در سال های قبل، رقمی حدود 2 تا 3 میلیون دلار در بازار فیلم ایران رد و بدل شده بود. امیدوارم با این گستردگی که بازار فیلم امسال دارد، حجم معاملات بیشتر شود.
غرفه دار به راحتی اطلاعات فروش نمی‌دهد
*امکان دریافت آمار فروش و میزان معاملات بازار فیلم فجر از غرفه دارها وجود دارد؟
اسفندیاری: در هیچ جای دنیا چنین چیزی مرسوم نیست شما هم اگر غرفه داشته باشید آمار فروش نمی‌دهید. هیچ کس در مورد ریز معاملات اطلاعاتش را به راحتی نمی‌دهد.
* با این شرایط، چگونه شما ادامه حضور یک غرفه و میزان کارکرد آن برای ادامه فعالیتش در سالهای بعد را قضاوت می‌کنید.
اسفندیاری: مثلا در سالهای گذشته بخشی از معاملات به این شکل بود که بین کشور مالزی، ترکیه، سنگاپور یا خیلی از کشورهای دیگر صورت می‌گرفت و کمپانی های خارجی در بازار فیلم ایران، باهم مبادلاتی داشتند. یا بخش دیگری که از پخش‌کنندگان ایرانی فیلمهای ایرانی را می خریدند.ما بر اساس شنیده های غیر مکتوب، این دو بخش را که کنار هم می‌گذاریم و در یک نگاه کلی، میزان فروش نسبی غرفه‌ها به دست می‌آید.
البته یکسال در دوره آقای میرعلایی (مدیرعامل سابق بنیاد سینمای فارابی) جایزه‌ای برای پخش کننده‌های ایرانی در نظر گرفته شد که بیشترین فروش را داشتند. جایزه هم حضور پخش کننده در بازار فیلم کن بود. آن سال برخی غرفه ها فروش 300 تا 350 هزار دلاریشان را اعلام کردند.
*پس حتما باید جایزه ای گذاشته شود تا غرفه دار، رقم فروش را اعلام کند؟
اسفندیاری: لزوما غرفه‌دار رقم فروش را اعلام نمی‌کند و آن سال هم تعدادی از غرفه ها این رقم را اعلام کردند که این شامل همه آنها نشد. غرفههای خارجی هم که آمار فروش و مبادلاتشان را اعلام نمی‌کنند.
غرفه‌دارهای خارجی در بازار فیلم فجر هیچ هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند
*شما از پخش کننده های خارجی، بابت غرفه ها، مبلغی هم دریافت می‌کنید؟
اسفندیاری: غرفه‌دارهای خارجی برای حضورشان در بازار فیلم فجر هیچ هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. فقط هزینه بلیت هواپیما و بعضا هزینه هتل را هم خودشان می‌پردازند.
*سال گذشته در حاشیه بازار فیلم، خبری رسانه ای شد مبنی بر اینکه بخش بین الملل بنیاد سینمایی فارابیتفاهم نامه ای برای تولید مشترک فیلمی با نام موقت «راه شائولین» بین کشور ایران و چین امضا کرده است. اتفاقا آقایان ایوبی و جنتی هم در مراسم امضا این تفاهم نامه حضور داشتند. سرانجام این تولید مشترک چه شد؟
درست است سال گذشته قراردادی با کشور چین دربازار فیلم امضا شد اما تولید مشترک یک پروسه طولانی است و ممکن است در جایی متوقف شود یا سریعا به نتیجه نرسد. این قرارداد، تفاهمنامه‌ای بود که امضا شد و باید پیگیری شود همچنان که گفت‌وگوهایی در مورد فیلمنامه‌نویس این پروژه و مسائل دیگر آن در حال انجام است که با تفاهم هر دو کشور باید صورت بگیرد.
* در دوره مدیریت آقای ایوبی در سازمان سینمایی خیلی در مورد تولید مشترک صحبت شده است. آیا فیلمی هم بوده در تولید مشترک و با حمایت دولت به سرانجام برسد؟
اسفندیاری: اینطور نیست که فلان قرارداد منقعد شود و سریع به مرحله اجرا درآید. این تفکر در مورد بازار فیلم هم وجود داشت. آن اوایل در مورد بازار فیلم فکر می‌کردند که شبیه DVD فروشی است. اینجا هیچ شکل فیزیکی از محصول فرهنگی رد و بدل نمی‌شود. همه چیز مجازی است ولی می‌توان به توافق رسید که آن محصول فرهنگی در آینده رد و بدل شود. به هر حال این نوع کارها نیاز به مذاکرات، پیگیری دارد تا به نتیجه برسد.
در حال حاضر 3 تولید مشترک را در بنیاد سینمایی فارابی شروع کردیم و تا یک جاهایی پیش رفته است. از ابتدا می‌دانستیم که این پروسه طولانی است و اصلا هم دوست نداریم پروژه‌ای که نهایی نشده است رسانه‌ای شود. این تصور اشتباه است که مثلا قرارداد تولید مشترک فلان فیلم بسته شود و بعد 4 ماه، وارد مرحله تولید شود.
دولت وظیفه دارد با امضا تفاهم نامه بین کشورهای مختلف شرایط تولید مشترک را برای فیلمسازان فراهم کند مثل فراهم کردن تسهیلات روادید، جابهجایی پول و جابهجایی عوامل و تجهیزات فیلم در دو کشور از جمله وظایف و حمایت‌های دولت است. دولت راه را هموار می‌کند تا بخش خصوصی بتواند به تولید مشترک برسد. با توجه به اینکه مسئولان سینمایی به این نکته توجه دارند که انعقاد تفاهم نامه های فرهنگی با کشورهای دیگر موجب تسهیل کلیه‌ی فعالیت های فرهنگی از جمله تولید مشترک فیلم می‌شود به احتمال زیاد این روند سیر صعودی خواهد داشت.
